Een nieuwe Paolo Sorrentino

Teun Kropholler over Parthenope, een ode aan Napels. Paolo Sorrentino keert donderdag 27 februari terug in de Nederlandse bioscoopzalen met Parthenope, een film over de jeugd, het voorbijgaan van de tijd, de illusies als adolescent en de ontnuchtering van deze als volwassene. Niet een lofzang over, maar áán Napels.

Cast: Celeste della Porta, Silvio Orlando, Gary Oldman, Luisa Ranieri, Peppe Lanzetta

Sorrentino liet ons achter met È stata la mano di Dio, zijn meest autobiografische film. Scènes over de dood van zijn ouders, “de verschijning” van Maradona en ontmoeting met regisseur Capuano schetsten een beeld van zijn jongere jaren in het Napels van de jaren ’80. Nu komt hij met een nieuw verhaal over een jeugd in Napels. Een jeugd die Sorrentino graag had willen beleven, door de ogen van een vrouwelijk personage. Zij (Celeste della Porta) draagt de naam van de sirene, die aanspoelde in de Golf van Napels en volgens de mythe de stad stichtte. Parthenope groeit op in een familie die toebehoort aan de (vervallen) Bourgeoisie. Vanaf de jaren ’50 tot aan nu zien we haar leven voorbij glijden. Ze is vanwege haar uiterlijke pracht omringd met mannelijke aanbidders, beleeft meeslepende avonden op Capri en leeft met een zucht naar vrijheid. Daarnaast gezegend met de kwaliteit om het perfecte antwoord altijd paraat te hebben, beleeft zij een dromerige jeugd. Parthenope heeft en zou alles in het leven kunnen hebben, maar haar blik en gedachten zijn telkens ergens anders, continu een stap vooruit. Zij is op zoek naar een ultieme vrijheid, met een gevaar voor ongeluk op de loer. Ongeluk dat inderdaad door een dramatische gebeurtenis intreedt. Parthenope’s leven brengt haar intussen in contact met markante volwassenen, zoals de schrijver-in-verval John Cheever en haar antropologie-professor Marotta. Tijdens deze ontmoetingen probeert Cheever Parthenope bewust te maken van haar (kostbare) tijd en vrijheid als adolescent en vertelt Marotta waar je achter komt als de jeugd voorbij is. Bij een terugblik op haar leven, begrijpt Parthenope wat deze personen haar duidelijk probeerden te maken.

Napels
De film opent met een zin van de Franse schrijver Céline: “Gezien het leven zo groot is, raak je er overal verdwaald.” Dit citaat loopt als een rode draad door het leven van de hoofdrolspeelster, mede door het decor van de film. Napels. De mooiste lelijke stad ter wereld. Een plaats van tegenstellingen die volgens Sorrentino zelfs Trump zou kunnen gijzelen. Het eten van de beste mozzarella of pizza kan er een levensdoel op zich zijn. Een stad van snobisme en misère, waar het moeilijk is het relevante van het irrelevante te onderscheiden. De regisseur beschouwt Napels een stad van vrijheid, met de keerzijde dat de vrijheid niet voor iedereen is weggelegd en een vorm van eenzaamheid behelst. De zee speelt hier, aldus Sorrentino, een essentiële rol: “In Napels heb ik mij altijd eenzaam gevoeld. Want links- of rechtsom; je eindigt er altijd bij de zee, een grenzeloos iets. En het is geen mooie zee, maar een vijandige, eentje die eenzaamheid opwekt. Napels verbijstert, is grillig, een continu theater, waar je verder verwijderd raakt van de waarheid.”

Raffaele La Capria
De obsessie met de zee is ook te danken aan Raffaele La Capria. Deze Napolitaanse schrijver was van grote inspiratie op de regisseur. Hoewel Sorrentino het nooit bevestigde, heeft het er alle schijn van dat Jep Gambardella uit La Grande Bellezza op La Capria is gebaseerd. Het meesterwerk van de mythische schrijver, Ferito a morte, is een verhaal over de mooie dagen in Napels en op Capri, de zee, verloren liefdes, het voorbij strijken van de tijd en De Grote Gemiste Kans. De link met Parthenope is snel gemaakt. De regisseur bekende dat hij zoveel van het boek houdt, dat hij er altijd een film over wilde maken. Meerdere keren probeerde Sorrentino dit al, maar tevergeefs. Hij ondervond dat de essentie van de roman enkel kon worden overgebracht via woorden, niet met beelden. Met Parthenope komt Sorrentino nu het meest in de buurt.

Nieuw succes?
Hoe werd de film tot dusver ontvangen? Bij het grote publiek positief. De film trok wekenlang volle Italiaanse bioscoopzalen en leverde een persoonlijke recordomzet voor de regisseur op. Sommige filmcritici oordeelden echter anders. De film zou slechts aan elkaar hangen van losse uitspraken, zonder een inleidend doorlopend verhaal. Daarnaast is het te extravagant, te commercieel, en laat Sorrentino wederom een clichématig beeld van Italië zien waarmee hij zich geliefd wil maken bij het (buitenlandse) publiek. Dezelfde kritiek kreeg hij bij La Grande Bellezza, winnaar van een Oscar. Ach, niemand is een profeet in eigen land. Hij haalt er zijn schouders over op: “Als jongen heb ik mij nooit kunnen laten gaan. De dood van mijn ouders dwong mij versneld op te groeien. Met mijn films kan ik mij laten gaan, dus laat mij in hemelsnaam doen wat ik wil.” Oordeel vooral zelf. Uiteindelijk is Sorrentino zoals bij elke vorm van kunst; het zaait verdeeldheid. Je houdt van hem of je haat hem.

(Tekst Teun Kropholler)