Historische romantiek

Ewout Kieckens

We kregen een rondschrijven van de school van onze dochter. Of Matilde de volgende dag om tien voor acht bij de Zuil van Trajanus kon verzamelen samen met haar klasgenoten.
De Zuil van Trajanus! Toen ik kind was, moesten we hooguit verzamelen op de hoek van de Lepelaarsingel en de Spechtlaan in de nieuwbouwwijk waar we woonden. Ik werd van het bericht over de afspraak op zo’n historische plek dan ook heel enthousiast. Alsof je daar de antieke keizer in eigen persoon gaat ontmoeten, of misschien ook wel een zooitje door hem gevangengenomen Daciërs.
Nu zijn we wel wat gewend in Rome als het om historie gaat. Matilde’s openbare school staat nota bene gedeeltelijk op de keizerlijke fora. Op het buitenterras op de derde verdieping heb je uitzicht over het Forum Romanum.
Ik werd óók geestdriftig van dat rondschrijven vanwege de reden van de vroege ochtendafspraak. ‘De kinderen worden door vertegenwoordigers van het gezag begeleid naar het nationale monument Vittoriano om aanwezig te zijn bij de kranslegging door onze staatspresident’, zo stond er. Mij viel direct het barokke taalgebruik op. Met ‘vertegenwoordigers van het gezag’ werden natuurlijk twee Oom Agenten bedoeld. Ik proefde ook dat bezittelijk voornaamwoord: ‘onze’. Het gevoel van een gezamenlijke identiteit heeft wel iets verfrissends, juist in een tijd dat elke groep vooral zijn eigen identiteit opeist.

Mijn dertienjarige dochter was minder enthousiast. Ze vertelde me later dat ze tot tien uur had moeten wachten tot de president over een hermetisch afgesloten Piazza Venezia – het equivalent van de Dam in ­Amsterdam – was komen aan­rijden. Daarna was hij de travertijnen trap opgelopen. Hij werd begeleid door een erewacht van corazzieri in vol ornaat, omhangen met hun borstharnas of kuras, vandaar de naam. Eenmaal bij het graf van de Onbekende Soldaat aangekomen, viel een doodse stilte over het plein. Geen kind gilde of proestte het uit. Ik weet niet of het was omdat ze zich zo identificeerden met het Italiaanse verleden, of omdat de leraren ze onder de knoet hadden.
Op het moment dat de president de bloemenkrans bij het graf deponeerde, kwamen de Frecce Tricolori overgevlogen. Dat zijn negen jachtvliegtuigen die in formatie over de stad gieren terwijl ze rook in de kleuren van de Italiaanse vlag uitscheiden. Je helpt het broeikaseffect er niet de wereld mee uit, maar het is wel spectaculair.
Het nationaal monument, Vittoriano, is de zichtbare herinnering aan het ontstaan van de Italiaanse staat in 1861 en is vernoemd naar de eerste Italiaanse koning van Italië. Die periode is nog springlevend, althans in ceremonies en hodoniemen. Veel straten in Rome zijn gedoopt in de Risorgimento, zoals die periode heet: Via del Plebiscito, Via Nazionale, Via 20 Settembre, et cetera. Ook meer dan de helft van de Italiaanse gemeenten (4247 voor de statistiek) hebben wel een plein of straat vernoemd naar Giuseppe Garibaldi, de ultieme vrijheidsstrijder. We zullen er vast nog wel eens achter komen dat die Italiaanse vrijheidstrijders helemaal niet zulke brave borsten zijn geweest, maar die straatnamen komen niet van de muur. Je schamen voor het verleden gebeurt hier niet.
Integendeel. Toen ik Matilde overhoorde over de zogeheten ‘5 Dagen van Milaan’, waarbij in 1848 de Italiaanse onafhankelijkheidsoorlog begon, stuitte ik op een opmerkelijke passage. “De bevrijding van Milaan werd centimeter voor centimeter veroverd door de heldenmoed van de burgers, die met bijna 1600 versperringen de straten bezet hielden en waarbij honderden mensen stierven voor de droom van de vrijheid.”
Die zin zou zo 150 jaar geleden geschreven kunnen zijn. Normaal wordt geschiedschrijving in de loop der jaren gecorrigeerd en het romantische beeld een beetje minder rooskleurig gemaakt. Maar niet in Italië. Het land van de historische romantiek. •