Gli antichi

Roeland Scholtalbers

Italiaanse familietradities, ik kan er geen genoeg van krijgen. Twintig jaar geleden werd ik meteen ingewijd toen ik voor het eerst bij mijn schoonouders over de vloer kwam. In het dorpje Itri, tussen Rome en Napels, maakt iedereen in augustus bijvoorbeeld ontelbare flessen passata di pomodoro. Om de winter mee door te komen. Zwetend in een steeds roder kleurend wit hemd staat menig man tientallen kilo’s tomaten te pureren. Vrouwen verzorgen in mijn ervaring meestal de gesteriliseerde flessen en doppen. Menstruerende vrouwen staan zelfs helemaal buitenspel. Het risico op zure tomatenpulp is te groot, dat wisten de voorouders al. Klinkklare onzin natuurlijk, maar de doorgegeven spelregels worden niet in twijfel getrokken.
Gli antichi komen in Itri vaak ter sprake. Ik dacht eerst dat men het over de Grieken en Romeinen had. Later begreep ik dat het om groot- en overgrootouders ging. Die hadden het ambacht en het vakmanschap zorgvuldig doorgegeven. En dus weet iedereen in Itri hoe je passata di pomodoro moet maken. Of ingemaakte aubergines, huisgemaakte wijn en limoncello. Al wordt er in dat laatste geval flink gediscussieerd over de verhoudingen van water en suiker. En over hoe lang de citroenen in de alcohol moeten trekken. Macereren, van het Latijnse zacht maken.

fbt

Tussen oktober en december is heel Itri op en onder de olijfbomen te vinden voor de belangrijkste oogst van het jaar. Mijn schoonouders laten altijd een paar bomen onaangeraakt tot de kerstdagen. Wanneer wij naar het zuiden afzakken, kunnen we meteen met een overall aan en harkje in de hand de boom in. Zo blijft de hele familie betrokken en gaat er geen waardevolle kennis verloren. Kennis die je niet in boeken vindt, maar die in woord en daad wordt doorgegeven.
Je kunt daarmee niet jong genoeg beginnen, zo ervoer ik tijdens de paasvakantie. Na een copieuze lunch maakten
Donatella en ik een wandeling met de kinderen. Voor het huis van mijn schoonouders linksaf en dan na 500 meter steeds slechter wordend asfalt over de kasseien van de Via Francigena, de pelgrimsroute die op dat punt parallel loopt aan de Via Appia. Over antichi gesproken. Libero en Gloria gaan vooral mee voor het bezoekje aan de Engelse setter wiens hok aan het pad grenst. Al babbelend klauteren we langzaam het steile pad op naar boven, waarbij de kleintjes op avontuur gaan in de omringende bosjes.
“Kijk pap, een asperge”, roept Libero. Triomfantelijk trekt hij een dunne groene stengel uit de grond. En verrek, het mannetje heeft inderdaad een overheerlijke wilde asperge te pakken. Ik had de aspergejacht jaren geleden zonder veel succes geprobeerd. Nu herkent mijn zesjarige zoon de juiste stengel zonder enige moeite in de dichte begroeiing.
In het voorjaar struint menig Itrano over de heuvels rond het dorp op zoek naar de begeerde asperges. Het is dan ook geen gemakkelijke zaak om met een goede buit huiswaarts te keren. Wilde asperges worden cadeau gegeven, geruild voor andere levensmiddelen en verwerkt in heerlijke aspergeomeletten of pastagerechten met asperges en garnalen. Aangemoedigd door Libero’s voltreffer gaan we op zoek naar meer. In een half uur tijd sprokkelen we een presentabel bosje asperges bij elkaar. Libero en Gloria hebben het meest succes, volgens mij dankzij hun geringe afstand tot de grond. De kinderen vinden het geweldig, maar stiekem ben ik zelf ook trots op onze vangst. Daar sta ik dan, een jongen uit Beuningen met een bosje wilde asperges op de Via Francigena. Net zoals gli antichi. Mooi toch! •