Scharensliep

Ik stapte net uit pasticceria Bompiani, een banketbakker met bar aan de rand van de wijk Garbatella, toen een harde stem door een megafoon klonk. “Heb je een gaslek in de keuken? Wij repareren het direct.” Het geluid galmde van verre over straat en kwam dichterbij. Even later schuifelde een donkere Peugeot 206 door de straat, een auto uit 2002, zo bleek uit het nummerbord. Op de motorkap was met plakband een kleine luidspreker vastgeplakt. Een verbindingsdraadje ging via het geopende raam naar binnen, naar een bandrecorder uit misschien wel het jaar 1978 met de opgenomen stem. De auto stopte voor de tabakswinkel naast de patisserie. De bestuurder ging naar binnen om sigaretten te halen. Het bandje (zou het een TDK- of een Maxell-cassette zijn?) had hij stopgezet.

Ik stond nog steeds voor Bompiani. Op dezelfde plek als daarvoor, maar de tijd was teruggedraaid. De laatste keer dat ik zo’n archaïsch spektakel zag was zeker tien jaar geleden. In de binnenstad van Rome reed toen Pietro, zo heette hij geloof ik, rond op een lage oude fiets die hij kon ombouwen tot een werkplaatsje om messen te slijpen. Hij zette de ketting van de fiets dan over op een ander tandwiel dat verticaal de slijpsteen aandreef. Voor slagers, andere kleine ondernemers en appartementbewoners was Pietro een welkome gast. Voor een euro of twee sleep hij je keukenmes en het maakte hem nauwelijks uit hoe het lang het ijzer was.
Pietro was een verschijning: ingevallen wangen, nog een enkele tand in het gebit en gekleed in een oranje overall, als een gevangene in Guantánamo Bay. Het was moeilijk zijn leeftijd te schatten, maar het zou me niet verbazen als hij in de jaren dertig als kleintje nog het fascistische Balilla-uniform had moeten aantrekken. Pietro was niet van deze tijd. Hij was de laatste der Mohikanen, al sluit ik niet uit dat er ergens in de Aspromonte nog altijd een arrotino, een messenslijper, rondfietst.
De arrotino op zijn kameleontische fiets was in het naoorlogse Italië een normale verschijning. Als ze de wijk inkwamen, riepen ze – ze gebruikten geen megafoon – al fietsend: “Vrouwen! Hier is de arrotino”, iets waarvoor je tegenwoordig straf riskeert omdat het natuurlijk niet erg inclusief klinkt. Huisvrouwen – vrouwen dus – gingen over de messen, over de rest van de keuken en het huishouden. De echtgenoot was hooguit een messentrekker, om in het thema te blijven.
Die gedachten schoten allemaal door mijn hoofd op de stoep voor Bompiani. De etnoloog in mij werd wakker. Die werd zelfs heel gepassioneerd. Zodra de gasfitter weer in zijn auto zat, volgde ik hem. Maar bij de eerste rotonde was ik de rondrijdende eenmanszaak kwijt. De bandrecorder was niet ingeschakeld, het “Heb je een gaslek in de keuken…” bleef dus uit en de wagen was plots vooruit gespoten (van 8 maar 30 kilometer per uur), voldoende om voor een Fiat Multipla te schieten. Er kwam ook nog een zwart toeristenbusje met getint glas voor me rijden. Daarna was de Peugeot plotseling verdwenen, alsof de AISI, de Italiaanse geheime dienst, de auto bestuurde en die hele megafoonreclame een set-up was.
Een stoplicht verder kwam ik de zzp’er gelukkig toch weer tegen. De gasreparateur was weer terug op 8 kilometer per uur en de cassetterecorder stond weer aan. Ik reed hem voorbij en stelde me een paar honderd meter verder op met mijn videotoestel (telefoon) in de hand. De etnoloog zou ongetwijfeld de laatste verschijning van een megafoonreclame opnemen. Voor het nageslacht. Voor het archief. Dit zou anders verloren gaan! Latere generaties moeten weten hoe Romeinen vroeger leefden!
Minuten later kroop het Peugeotje voorbij. De bandrecorder stond aan. “Heb je een gaslek…”, klonk het. Maar “in de keuken” kwam er niet meer achteraan. Er werd woest op de stopknop gedrukt en uit het geopende raam gilde de gasfitter dat ik hem niet moest filmen. “Ik doe geen interviews meer momenteel.” CNN en de BBC waren al eens langs geweest. Het zal ook niet… Wie weet zat hij al in The Late Show.
De etnoloog droop beteuterd af. •