Geredde grandeur

“Het idee was om alles te slopen en hier woningen te bouwen.” Ik kijk de man, die net als ik een vlinderstrik draagt, verrast aan. Samen met onze echtgenotes en vierhonderd andere gasten schuifelen we over de schaakbordvloer van de Grote Galerij. De laatste keer dat we hier waren voor een museumbezoek maakten de kinderen er een wedstrijd van om te zien wie het verst kon glijden. Ik laat mijn blik over de barokke pracht dwalen. Het is bijna niet voor te stellen dat dit ook een appartementencomplex had kunnen zijn.
De Reggia di Venaria ligt net buiten Turijn. Het is een van de meest indrukwekkende koninklijke paleizen in Italië. Dit 17de-eeuwse meesterwerk, ontworpen door architect Amedeo di Castellamonte in opdracht van hertog Carlo Emanuele II van Savoye, was bedoeld als luxueuze jachtresidentie. De hertog was een neef van Lodewijk XIV en steunde hem tijdens zijn aanval op de Republiek tijdens de Hollandse Oorlog.
Tijdens de hoogtijdagen van het Huis van Savoye was de Reggia het toonbeeld van macht en verfijning. Het paleis was een ontmoetingsplaats voor adel en kunstenaars, met indrukwekkende tuinen, fonteinen en galerijen die de grandeur van de Savoye-dynastie weerspiegelden. Na de Napoleontische tijd verloor de Reggia zijn glans. Door militaire bezettingen en de verwaarlozing die daarop volgde, veranderde het paleis in een ruïne.

Terwijl we een glaasje bubbels van een zilveren dienblad plukken, vertelt de man naast mij hoe het paleis van de ondergang werd gered. Sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw was er meermaals geprobeerd om het paleis op te lappen, zij het met onvoldoende middelen en politieke wil. Dat veranderde in 1996 dankzij toenmalig minister van Cultuur Walter Veltroni. Ik kende Veltroni vooral als Romein en voormalig burgemeester van Rome, maar mijn metgezel in de rij vertrouwt me toe dat Veltroni een groot Juventus-fan is. Dat gaf de doorslag, zegt hij met een knipoog. Een snelle zoektocht online leert dat Veltroni voor een mechanisme zorgde waarbij lotto-opbrengsten werden vrijgemaakt voor de restauratie van cultureel erfgoed. Daar profiteerden meerdere musea van, waaronder de Galleria Borghese in Rome. De redding van dit prachtige paleis is dus niet enkel aan voetballiefde te danken.
De restauratie van de Reggia di Venaria begon in 1999 en was een van Europa’s grootste restauratieprojecten. Met steun van Unesco, dat werelderfgoed beschermt, werd een ambitieus plan opgezet om het complex nieuw leven in te blazen. In iets minder dan tien jaar werden 240.000 vierkante meter paleis en 800.000 vierkante meter tuinen stevig onder handen genomen.
Architecten en restaurateurs moesten een balans vinden tussen historische authenticiteit en modernisering. Terwijl de indrukwekkende Grote Galerij volledig werd hersteld in barokke stijl, werden moderne technologieën ingezet om de paleiszalen beter toegankelijk te maken voor publiek.
Sinds de heropening in 2007 is de Reggia di Venaria een culturele hotspot geworden, met jaarlijks honderdduizenden bezoekers. Naast de permanente tentoonstellingen over de geschiedenis van het paleis en de Savoye-dynastie, organiseert het complex ook tijdelijke kunst- en cultuurprogramma’s. Bovendien dient het paleis als locatie voor evenementen, concerten en theateruitvoeringen. Wij hebben het geluk om een van die evenementen, georganiseerd door het EU-agentschap in Turijn waar Donatella werkt, bij te wonen.
In de door Benedetto Alfieri ontworpen Rondò, met in de hoeken prachtige beelden van de vier seizoenen, maak ik een foto van Donatella. De Reggia gaat een zonnige toekomst tegemoet. •