Casa De Chirico

Rosita Steenbeek

“Elke dag stak Giorgio de Chirico op hetzelfde tijdstip de ­Piazza di Spagna over”, vertelt een medebezoeker van de bar waar ik ’s ochtends koffiedrink. “Bij het lopen tilde hij zijn voeten niet op, waardoor hij leek op zo’n kinderspeeltje dat je moet opwinden.” Hij ging dan een aperitief drinken in Caffè Greco, schuin bij hem aan de overkant.
De Chirico, de man van die wonderlijke, surrealistische schilderijen, had invloed op onder meer Salvador Dalí, René Magritte en Carel Willink. Als ik hoor dat zijn huis bewaard is gebleven en te bezoeken maak ik meteen een afspraak via de website.
Voor de deur van de apotheek rechts van de Spaanse Trappen is een grote witte tent neergezet voor coronasneltesten.
De tent staat net niet voor de fraaie poort waar ik naar binnen moet. “Men beweert dat Rome het centrum van de wereld is,” zei de Chirico, “en dat Piazza di Spagna het centrum is van Rome, wat betekent dat ik in het centrum van het centrum
van de wereld woon. Je kunt me dus allesbehalve excentriek noemen.”
Origineel was hij wel, deze schilder, beeldhouwer en schrijver. De Chirico werd in 1888 geboren in Griekenland als kind van Italiaanse ouders, waarna hij achtereenvolgens in München, Ferrara, Florence, Parijs en New York verbleef om in 1947 naar dit Romeinse palazzo te verhuizen, waar hij woonde tot zijn dood in 1978. Zijn Russische vrouw en muze Isabella Far deed na haar overlijden het huis cadeau aan de gemeente, als museum en studiecentrum.

De lift wordt wegens corona niet gebruikt. Op de vierde verdieping bel ik aan. Een jonge vrouw met een bos zwarte krullen, Federica, doet open. Zij is kunsthistorica en zal me rondleiden. De grote lichte hal voert naar een weidse woonkamer waar de muren zijn behangen met schilderijen. Een televisie uit de jaren zeventig staat in een nis tussen roodfluwelen gordijnen, als een theatertje. De maestro zat te kijken vanuit de grote fauteuil, zoals we zien op een zwart-witfoto die ernaast staat.
“Het geluid stond altijd uit.”
Aan de muur hangen naturalistische portretten, kopieën van schilderijen van Rubens die hij zeer bewonderde. We lopen door de kamer langs schilderijen die steeds raadselachtiger worden tot we aan de voorkant van het huis zijn. Federica doet een van de ramen open om me deze unieke blik op de Piazza di Spagna te gunnen.
Tussen zit- en eetkamer staat een zilveren tafeltje met flessen drank en zilveren bekers. “Elke dag ging Giorgio de Chirico naar Caffè Greco om een aperitief te drinken en dat was altijd Punt e Mes’, zegt Federica wijzend op de fles met de roodbruine bitterzoete drank.
Boven de eettafel schittert een grote glazen kroonluchter uit Murano en ook hier zijn de wanden behangen met schilderijen: portretten van zijn vrouw en van hemzelf in historisch kostuum, altijd met een wat norse uitdrukking op zijn gezicht. Er hangen ook schilderijen in de stijl die we vooral van hem kennen: surrealistisch met een wonderlijke sfeer. Mensen die in machines veranderen, lege pleinen met eenzame gebouwen tegen een zuidelijke lucht. ‘Metafysisch’ noemde hij ze zelf.
Een wenteltrap leidt naar een smalle gang een verdieping hoger, met aan de ene kant een uiterst kleine slaapkamer met een eenpersoonsbed waarin de niet zo magere kunstenaar sliep, en aan de andere kant het royale slaapvertrek van Isabella met een lits-jumeaux bedekt door een rode sprei en uitzicht op Trinita dei Monti.
Ten slotte komen we in zijn atelier waar alles hetzelfde is gebleven, alsof hij even weg is voor een aperitief. Het schilderij op de ezel is nog niet af, kwasten en verf staan klaar alsof hij zo verdergaat.
Nadat ik Federica heb bedankt steek ik de Piazza di Spagna over naar Caffè Greco. Op het lege plein hangt de vervreemdende sfeer van de Chirico’s schilderijen. Ook het caffè uit 1760 is verlaten, althans door de levenden. Ik ga op een van de door schilderijen en prenten omlijste roodpluchen banken zitten, waar Gogol, Goethe, Stendhal en zo veel anderen gezeten hebben en bestel een glas Punt e Mes. •
(Illustratie Edith Buenen)