Fiammetta

Rosita Steenbeek

De Piazza Fiammetta is wat minder bekend, omdat de ­aandacht wordt afgeleid door de glorieuze Piazza Navona en de fraaie Via dei Coronari die er vlakbij liggen. De charme van het plein is helaas aangetast omdat het wordt gebruikt als parkeerplaats. Maar als je de auto’s de rug toekeert, heb je vol zicht op een wit gebouw dat lijkt op een klein kasteel, met een torentje, een veranda met twee door zuilen ondersteunde bogen: la Casa di Fiammetta. Het huis is genoemd naar de mooie Florentijnse die in het jaar 1487 als dertienjarige met haar moeder naar Rome kwam en de minnares werd van ­kardinaal Jacopo Ammannati Piccolomini, een erudiet en beminnelijk man, zo lezen we, vriend van studenten, geleerden en pausen, maar kennelijk ook behept met andere ­passies. In het Rome van de renaissance wemelde het van de vrouwen van lichte zeden, onder wie ook chique dames uit goede families die gedichten konden debiteren en met wie je kon converseren op niveau. Fiammetta behoorde tot deze laatste categorie. De kardinaal heeft slechts kort van haar kunnen genieten, want hij stierf een jaar na hun ontmoeting. Het huis, plus nog drie andere huizen en een wijngaard, liet hij na aan zijn jeugdige geliefde. Zelfs in die tijd waarin het met de zeden niet zo nauw werd genomen, vond men dit wat al te kras. Paus Sixtus IV blokkeerde het testament en stelde een commissie in die ervan maakte dat “la damigella van uitzonderlijke schoonheid” deze nalatenschap ontving vanwege haar godsvrucht en als bruidsschat. Of ze ooit getrouwd is weten we niet, wél dat een andere vooraanstaand figuur, Cesare Borgia, de zoon van paus Alexander VI, voor haar charmes viel en dat ze een zoon had die voor haar broer doorging. Fiammetta stierf op 47-jarige leeftijd en werd begraven in de nabijgelegen Sant’
Agostino, in de eerste kapel links waar haar vrijgevige vriend de kardinaal zijn laatste rustplaats al had gevonden. De kardinaal ligt er nog, maar alle sporen van Fiammetta zijn tijdens de ­contrareformatie uitgewist, evenals die van andere beroemde courtisanes.

Voordat ik het middagmaal ga genieten bij Ristorante Fiammetta, wandel ik naar een van de huizen die ze erfde, om de hoek in de Via dei Coronari, nummer 157. Achter de kleine raampjes in de donkerrode muur houdt ouderwetse vitrage mijn blik tegen. De voorgevel is misschien niet geheel toevallig gesierd met een beeltenis van de Madonna.
Ik loop terug naar het restaurant waar je vanaf het terras uitkijkt op het kasteelachtige huis. De winterzon is fel, maar ik ga toch naar binnen waar ik vriendelijk word begroet door een grijze heer, Lorenzo Cristiani, de zoon van de man die in 1944 vanuit Toscane naar Rome reisde en hier dit eethuis begon. Zijn echtgenote, Fosca, de moeder van Lorenzo en eveneens Toscaanse, is de huidige eigenares.
Vanachter mijn tafeltje kijk ik uit over de stad van Fiammetta, want de wanden zijn beschilderd met delen van Florence. Ik zie de toren van het Palazzo Vecchio, maar ook een stil bospad vanwaar je in de verte de koepels van Florence ziet. Ik stel me voor dat Fiammetta daar wandelde met haar moeder nadat haar vader was overleden en ze besloten hun geluk te beproeven in Rome.
Er worden hier zowel Romeinse als Toscaanse gerechten geserveerd, maar ik kies iets Toscaans, een bonenschotel. Bewoners van Toscane worden ook wel mangiatori di fave genoemd, ‘boneneters’. Wanneer Lorenzo komt informeren of ik een dessert wil, vraag ik waarom zijn vader het mooie Toscane verruilde voor Rome. “Er heerste grote armoede en het was er koud. Mijn vader hield van warmte”, antwoordt hij met een lach. En ja, het restaurant is genoemd naar het meisje, niet naar het plein. “Ze kwam uit onze streek en was een vriendin van de paus.”
Als toetje raadt hij me de Toscaanse castagnaccio aan, kastanjetaart. Niet zwaar, zeer smakelijk en bestrooid met rozemarijn wat geluk brengt in de liefde. “Die zal Fiam­metta vast hebben voorgezet aan haar heilige vriend.”
Het is alsof de zoete smaak en geur haar even dichterbij brengen. ✦