Het park van de aquaducten

Rosita Steenbeek

Of ik meeging naar het Parco degli Acquedotti, vroeg Francesca, een bevriende archeologe. Ik was er nog nooit geweest en wist niet dat dit samen met het gebied van de Via Appia, het grootste stadspark van de wereld vormt.
Op de Piazza di Spagna ga ik een uitbundig beschilderde lege metro in om de halte na Cinecittà uit te stappen. Een korte wandeling door een buurt die ik voor het eerst betreed, brengt me bij de ingang van het park waar ik Francesca
ontmoet en een paar andere Italiaanse vrienden.
Het is vijf uur in de middag en de zon staat aan een smetteloze hemel. Achter de pijnbomen zien we op het groene zacht glooiende land een onaangetast aquaduct in een strakke lijn naar de einder verdwijnen. Het is een van de zeven aquaducten die de tand des tijds hebben doorstaan. Oorspronkelijk waren het er elf. Zes van de bewaard gebleven aquaducten die water naar Rome voerden, stammen uit de Oudheid, een werd aangelegd in de 16de eeuw door paus Sixtus V en draagt zijn voornaam, het Aqua Felice.

Iedereen pakt de telefoon om dit fotogenieke uitzicht vast te leggen. Het is niet toevallig dat Cinecittà vlakbij ligt want veel filmers, zoals Fellini, Pasolini, hebben dit decor als achtergrond gebruikt en korter geleden werden er scènes uit ‘La Grande Bellezza’ gedraaid. In de 18de en 19de eeuw zwierven hier buitenlandse kunstenaars rond om zich te laten inspireren.
De afgelopen periode van pandemie en lockdown is het park ontdekt door mensen uit de buurt die hier gingen wandelen, picknicken, sporten, zonnebaden. Twee vrouwen liggen te lezen in een hangmat vastgemaakt tussen bomen, achter hen de bogen van het Aqua Marcia. Een eindje verderop zijn kinderen aan het voetballen met het door Agrippa aangelegde Aqua Iulia op de achtergrond. Francesca kent de aquaducten bij naam, het jaar van hun ontstaan en hun eigenaardigheden,
bijvoorbeeld dat het Aqua Tepula zo heet omdat het lauw water transporteerde uit vulkanisch gebied. Veel water kwam van de Albaanse heuvels die we in de verte zien liggen, een mythische plek want daar werden Romulus en Remus geboren.
Men ging grondig te werk, vertelt Francesca wanneer we verder lopen door het hoge gras langs een volgend aquaduct. Dat weten we uit een overgeleverd traktaat van de Curator Aquarum, die verantwoordelijk was voor de aquaducten. Eerst werd de juiste bron gezocht en bestudeerd hoe het met de gezondheid gesteld was van de mensen die zich van dat water bedienden. Vervolgens werd kritisch geproefd of het water wel smakelijk genoeg was. Wanneer het besluit was genomen kwam het grote technische werk van meten en bouwen. Het water moest met twee procent naar beneden stromen, bergen door, valleien over, en daar hielpen de bogen bij die betrekkelijk eenvoudig waren te construeren en betrouwbaar waren doordat het gewicht werd verdeeld. Om het water te zuiveren kwam het af en toe tot stilstand in grotere reservoirs waar bladeren en modder konden bezinken zodat het helder door kon stromen naar Romeinse paleizen, thermen en fonteinen.
Terwijl de zon daalt, lange schaduwen werpt en de schapen in de verte een gouden vacht geeft, wandelen we langs het Aqua Claudia, genoemd naar keizer Claudius, die het liet bouwen. Lange tijd woonden mensen in zelf gefabriceerde hutten onder de robuuste 27 meter hoge bogen totdat het werd verboden. Bouwondernemers dachten hun kans schoon te zien maar door felle protesten kwamen hun lucratieve plannetjes niet van de grond en werden deze 240 hectare beschermd gebied.
“Dit is het Campus Barbaricus”, zegt Francesca op een plek waar verschillende aquaducten elkaar tweemaal kruisten. De Goten die in 539 Rome belegerden, maakten er een fort van door de bogen dicht te metselen. Toen ze vervolgens de watertoevoer afsloten werd dat Rome fataal. Geleidelijk verlieten steeds meer mensen de stad, de aquaducten werden niet meer onderhouden en raakten in verval. Maar die donkere tijden zijn voorbij, nu hoort het water weer bij de rijkdom van Rome. Overal stroomt het uit de nasoni, bruist het op in fonteinen en sommige antieke aquaducten werken nog steeds. • (Illustratie Edith Buenen)