Roetsjen over scherven

Rosita Steenbeek

“Ga je mee naar de Schervenberg?” vroeg vriendin Francesca. De berg is na anderhalf jaar weer toegankelijk voor publiek. “Onzin dat ze hem afsloten wegens corona want je bent er in de open lucht.” Francesca is archeologe, heeft er onderzoek gedaan samen met Aurelia die er de inscripties bestudeerde. Ze gaven er weleens rondleidingen en nu willen ze zien hoe de berg erbij ligt, of de paden nog begaanbaar zijn. Rome strekt zich uit over zeven natuurlijke heuvels, maar er zijn ook
kunstmatige, zoals de welvingen veroorzaakt door antieke bouwwerken die eronder liggen. De Schervenberg is ontstaan
tussen de 1ste en de 3de eeuw toen op die plek amforen werden stukgegooid nadat de inhoud, voornamelijk olie maar ook wijn en garum, de populaire vissaus, was afgeleverd bij de nabijgelegen haven aan de Tiber.
Het is een stralende dag. We hebben afgesproken bij de ingang op de hoek van een drukke straat in de wijk Testaccio, een naam die verwijst naar testa, het Latijnse woord voor scherf. Ooit bezocht ik de discotheken en eettentjes aan de andere kant van de berg in grotten die tijdens de pauselijke staat als koelkast werden gebruikt voor groente, fruit en wijn. Tussen de scherven zit lucht en warmte stijgt nu eenmaal op.

Francesca en Aurelia komen net aanlopen. We maken een lichte buiging naar elkaar want men is hier nog voorzichtig met zoenen en handen schudden. De portier opent het hek, scant onze QR-code en meet onze temperatuur.
We klimmen de trap op die overgaat in een pad dat omhoogloopt. De zon valt door de takken van de bomen en doet
de scherven oplichten in verschillende tinten beige, bruin, gebroken wit. Ze kraken onder onze voeten bij elke stap. Het ruikt er fris en kruidig, naar wilde munt.
“Meer dan 53 miljoen amforen werden hier stukgeslagen”, vertelt Francesca, nadat keizer Augustus in het jaar 4 deze plek had aangewezen voor de vuilnisbelt. De berg is 36 meter hoog. Eerst werden de amforen hier zomaar neergegooid, later werden er vierkanten gemaakt van halve amforen die met scherven werden gevuld om zo lawines te voorkomen.
“Behalve archeologen kunnen ook epigrafologen hier hun hart ophalen”, zegt Aurelia die als klein kind al gefascineerd was door al die opschriften in Rome. Amforen tonen stempels, van de fabriek, de exporteur of inscripties met de datum waarop de kruik is gevuld. De meeste amforen waren afkomstig uit Spanje en daarom zijn het vooral Spanjaarden die hier onderzoek doen. Maar er kwamen ook kruiken uit Afrika, met name uit Egypte.
De klim is behoorlijk steil en we moeten opletten niet uit te glijden. Eindelijk op de top strekt de stad zich aan alle kanten onder ons uit.
“Ja, ze liggen er nog”, zegt Francesca terwijl ze een lichtbruin handvat oppakt. Aurelia pakt een hals, een voet.
“Hier hadden we de bijzondere scherven bij elkaar gelegd om ze bezoekers te kunnen laten zien.”
Er staat een groot kruis op het hoogste punt. Vroeger waren het er drie en werd dit Golgotha genoemd. Op Goede Vrijdag trok een processie door de stad die hier eindigde, hier werden films gedraaid en tijden lang was dit een plek waar men op zondag ging picknicken.
Na mijn twee gidsen te hebben bedankt wandel ik naar huis. Ik maak een tussenstop voor een glas wijn op de Piazza Testaccio met uitzicht op de amforenfontein waar in vroeger tijden eenmaal in de week de kinderen werden gewassen.
“Die berg was een fijn speelterrein”, zegt de oude ober. “We roetsjten over de scherven naar beneden, staand of op ons achterwerk. We zochten ook scherven met inscripties. Ik heb een aardige verzameling maar de berg is er niet lager door geworden en het was tenslotte afval.” Wanneer ik hem vertel over inscriptiedeskundige Aurelia zegt hij: “Misschien moet ik ze toch maar eens teruggooien.” •