Wordt Italië een presidentiële republiek?

FJP Advocaten

De nieuwe Italiaanse regering heeft een ­her­vormingsvoorstel ingediend dat van Italië een presidentiële republiek maakt, met een ­rechtstreekse verkiezing van de premier (zoals bijvoorbeeld in de VS en Frankrijk). De premier heeft in het voorstel veel meer macht en krijgt ook een soort bonus om zijn partij (of de partijen die hem steunen) in staat te stellen een meerderheid te bemachtigen in zowel de Tweede Kamer (Camera dei Deputati) als de Eerste Kamer (Senato). Hierdoor wordt vermeden wat in Italië al zo vaak is geschied, namelijk dat een of meer partijen die deel uitmaken van de regerings- coalitie naar de oppositie overstappen, waardoor de (oude) regering valt en de meerderheid – en dus de nieuwe regering – aan de oppositie zelf wordt overgedragen. Dit verschijnsel staat in Italië bekend als ‘il ribaltone’ (ribaltare betekent omdraaien, omgooien, omverwerpen).

In Italië is het regeringssysteem, dat (momenteel) niet voorziet in de rechtstreekse verkiezing van de premier, echter vastgelegd in de grondwet. En die is niet gemakkelijk te wijzigen. Een wetsvoorstel bedoeld om de grondwet te wijzigen moet namelijk twee keer, met een tussenpoos van drie maanden, zowel in de Tweede Kamer als de Eerste Kamer in stemming worden gebracht en bij de tweede stemming dient ten minste twee derde van de leden van elke kamer voor het wijzigingsvoorstel te stemmen om van kracht te worden. Als het wetsvoorstel daarentegen zowel in de eerste als in de tweede stemming wordt aangenomen, maar in de laatste stemming slechts een gewone meerderheid (dus geen twee derde) haalt, dan moet het voorstel ook worden onderworpen aan een volksreferendum. Daarin mag de Italiaanse burger zich dan erover uitlaten. Slechts als de meerderheid van de Italianen voor is, wordt het wetsvoorstel tot wijziging van de grondwet aangenomen. Een dergelijk referendum heeft in het verleden meerdere keren plaatsgehad en in de meeste gevallen was de uitslag negatief.

De verwachting is ook nu weer dat een referendum nodig zal zijn. De partijen die de huidige regering vormen hebben weliswaar een absolute meerderheid in zowel de Tweede als Eerste Kamer, maar over een twee derde meerderheid beschikken zij zeker niet. De oppositie heeft al felle kritiek geuit op het voorstel om de grondwet te hervormen. Met dat voorstel wordt de president van de ­Republiek (een institutionele figuur die bijna ­altijd geliefd is en bewonderd wordt in Italië) ­immers gedegradeerd tot louter een bijrol en sommigen zien er een poging in terug te keren naar lang vervlogen tijden. Maar die tijden kan Italië missen als kiespijn. •

Nadere informatie
FJP Advocaten, met vestigingen in Amsterdam en Milaan, verleent juridische bijstand aan Nederlandse en buitenlandse cliënten bij het ­zakendoen in en met Italië. Ook staat het kantoor cliënten bij op vele ­andere rechtsgebieden, zoals bij de aan- en verkoop van onroerende ­zaken, internationaal (privaat)recht, handelsrecht, contractenrecht, ­successierecht en familierecht. FJP Advocaten is telefonisch bereikbaar 020 671 33 32 of ­schriftelijk info@fjplaw.nl.
www.fjplaw.nl